די מחלוקת צווישען די חת"ס אינעם אבני נזר בנוגע ירושת הרבנות / הרב פנחס וויליגער
יומא עב ע"ב
מסכת יומא (דף ע"ב ע"ב) מתיב רב אדא בר אהבה ואמרי לה כדי יכול יהא בנו של משוח מלחמה משמש תחתיו כדרך שבנו של כהן גדול משמש תחתיו איז רש"י ברענגט פונעם תורת כהנים א פסוק ואשר ימלא את ידו לכהן תחת אביו, אז מען זעהט פון דארט אז די זון אויב ער איז ראוי צו זיי א כהן גדול נעמט ער איבער די כהונה גדולה נאכ'ן פטירה פון זיין פאטער, אז אפשר גייט אן די הלכה אויך ביי א כהן משיח מלחמה אז די זון נעמט איבער תלמוד לומר שבעת ימים ילבשם הכהן תחתיו מבניו אשר יבא אל אהל מועד מי שראוי לבא אל אהל מועד ואם איתא מיחזא הוי אמר רב נחמן בר יצחק הכי קאמר כל שעיקר משיחתו לאהל מועד יצא זה שעיקר משיחתו למלחמה. מיר זעהן פון אונזער גמרא צוויי נקודות איינס אז ביי א כהן גדול האבען מיר א פסוק אז ער ווערט א ממלא מקום פון זיין טאטע צווייטנס אז ביי משוח מלחמה האבען מיר א פסוק אז ער ווערט ניט א ממלא מקום פון זיין טאטע וואס איז די הלכה לגבי רבנות צו גייט עס איבער בירושה אדער ניט, אין שו"ת חתם סופר (או"ח ס' י"ב) ברענגט צו א ספרי אופן פסוק וואס שטייט ביי א מלך למען יאריך ימים על ממלכתו הוא ובניו בקרב ישראל לרבות כל המינויין בישראל, און אזוי ווי די רמב"ם פסק'נט אין פרק א' הלכות מלכים ולא המלכות בלבד אלא כל השררות וכל המנויים שבישראל ירושה לבני ולבן בנו עד עולם והוא שיהיה הבן ממלא מקום אבותיו בחכמה וביראה, אויב אזוי פרעגט די חת"ם סופר פארוואס דארף מען האבען ביי א כהן גדול א באזונדער פסוק איז עס גייט אריבער בירושה, איז דער חת"ס מחדש אז דאס וואס שטייט אין ספרי און אין רמב"ם א גייט נאר אן במלך וכדומה לו, דאס הייסט שוטרי הרבים, גבאי צדקה, סופרי הדיינין, מכין ברצועה, די סארט זאכען גייט אריבער בירושה אבל כל מינויי קדושה אינן בכלל זה, דערפאר דארף אין האבען א באזונדער לימוד ביי א כהן גדול אז אפי' עס איז א דבר בקדושה גייט אן דער דיין ירושה, וחוזר וממעט משוח מלחמה ומכל שכן שאר מיני קדושה, אין אזוי פסק'נט די חת"ס אז רבנות גייט ניט אריבער בירושה.
נאך א געוואלדיגע ראי' ברענגט ער פון משה רבינו וזה לשונו וכעת רואה אני ראיי אחרונה גדולה מכולן והוא דאיתא במדרש פ' פנחס ע"פ יפקוד אלקי הרוחות וכו' שהיה משה סבור שבניו יורשי' מקומו ומטלי' שררתו וכו' אמר לו הקב"ה לא כמו שאתה סבור וכו' הרבה שרתך יהושוע והרבה חלק לך כבוד והוא פורס את מחצלאו' וכו' מצר תאנה יאכל פריה וכו' עכ"ל מדרש יע"ש. והנה מרע"ה בעצמו אמר אשר יצא לפניהם ואשר יבוא לפניהם ואשר יכול לעמוד נגד רוח כל אחד ואחד כמבואר במדרש ואלו לא הי' יודע בבניו כל אלו המדות לא היה מבקש להם גדולה שהיה סותר א"ע בתפלתו אע"כ הי' הבנים ראוי' לכך והקב"ה לא אמר שיהושע יותר הגון לכך אלא שסידר הספסלי' ואת המחצלאו' וקשה הא כתי' תחתיו מבניו אע"כ בכתר תורה לא נאמר זה אבל אלעזר ירש גדולתו של אהרן דבכהן גדול המצוה תחתיו מבניו ולא ברבנות וזה ראי' ברורה לפע"ד.
אבער די אבני נזר אין זיין שו"ת (יו"ד סי' שי"ב) האט גאר אנדערע בליק אויף די ענין אין שרייבט אזוי במחכ"ת הרמה אינני רואה בזה ראי' כלל שמלבד שבאבות דר"נ מפורש שהקב"ה השיב למרע"ה בניך לא עסקו בתורה. אבל אם הי' עוסקים בתורה והי' ממלאים מקומו הי' יורשים גדולתו וכו'. אין פירט אויס אין (אות נ"ד) בקיצור יש ג' טעמים בנ"ד להעמיד הירושה ברבנות הא' דכל ראיות החת"ס סתורים ותמוהים וכו'. הג'. שהרבנים שבזמנינו דין מלך להם לענין ירושה הואיל ואין סמוכין והדין רק להנהגת המדינה וכן נתפשטה הוראה בכל העולם שהבן שהוא ראוי לאותה איצטלא זכה בירושת אביו ברבנות. ותו לא מידי.
אבער בונגע די תלמידי הבעש"ט טרעפען מיר אז די הנהגה זיינען איבערגעגאנגען צו תלמיד ווי לדוגמא די בעש"ט האט געהאט א זין רבי צבי ז"ל און ער האט ניט געוואלט איבער נעמען זיין טאטע און ער האט דאס איבערגעגעבען צום מעזריטש מגיד, די מגיד האט געהאט א זין הרב המלאך ז"ל אין האט איבער געגעבען די הנהגה צו הרבי ר' מענדל ויטעפסק און ווען ער איז נפטר געווארען (שנת תקע"ח) האט זיין תלמיד איבער גענומען ר' אברהם קאליסקער.
אין פולין איז געווען ר"ר אלימלך אין האט איבער געגעבען כחו וחילו צו זיינע גרויסע תלמידים הארבע ראשים המגיד מקאזנץ, הר"ר מענדיל מרימינאו, די אפטע רב, די חוזה מלובלין. ר"ר מענדיל מרימנאו האט איבער געגעבען די הנהגה צו זיין משמש הרה"ק רבי צבי ז"ל און ער האט דערביי געזאגט הולך תמים ישרתני.
אויך טרעפען מיר אז אפילו די קינדער האבען איבערגענומען די רביסטווע זיינען נישט די עלטסטע קינד געווארער די ממלא מקום. ווי למשל די דברי חיים די צאנזע רב האט איינער פון זיינע יונגסטע קינדער איבערגענומען ר' אהרן קרייז זצ"ל, אזוי אויך נאכ'ן הסתלקות פונעם בעלזא רב ר' יהושע רוקח זצ"ל נישט איבער גענומען די עלטסטע זון הר"ש מסקאל, נאר זיי האבען מכתיר געווען ר' ישכר דוב מבעלזא זצ"ל אזוי אויך ביי די צמח צדק האט איבער גענומען זיין יונגסטע זון המהר"ש, און ווי זיין פאטער האט זיך אויסגעדרוקט אויף אים אל הנער הזה התפללתי, און אזוי ווייטער.
הרב פינחס וויליגער מח"ס נופת צופים ושמחת בחגך מונטריאל קאנאדא
